125 χρόνια Dual: Από τα γραμμόφωνα, στο Primus Maximus.

Λίγες εταιρίες, στον χώρο της βιομηχανίας του audio, μπορούν να παρουσιάσουν μια ιστορία με τόσο μεγάλη διάρκεια και ακόμη λιγότερες, με τόση βαρύτητα. Η Dual δεν είναι ένας ακόμη μεγάλος Γερμανός κατασκευαστής. Πολλά κομμάτια της πορείας της είναι συνυφασμένα με θεμελιώδεις εξελίξεις στις τεχνολογίες του ήχου και η αντοχή της στο χρόνο, μέσα από θυελλώδεις καιρούς, είναι ενδεικτικές μιας αντοχής που μόνο οι πραγματικά μεγάλοι διαθέτουν.
Για να γίνει σαφές το τί σημαίνει “θυελλώδεις καιροί”, μιλάμε για μια εταιρία η οποία ιδρύθηκε στις αρχές του εικοστού αιώνα, δηλαδή πριν τον πρώτο και τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (αμφότερων των οποίων επιβίωσε). Το 1900, οι φωνογραφικοί δίσκοι εθεωρούντο καινοτομία και οι αδελφοί Steidinger (Christian και Joseph) απλώς συνέχιζαν την οικογενειακή παράδοση του μηχανουργείου που κατασκεύαζε μηχανισμούς ακριβείας για την ωρολογοποιία. Το βήμα στον χώρο του ήχου έγινε το 1907, οπότε η εταιρία άρχισε να κατασκευάζει και μηχανικά συστήματα κίνησης για γραμμόφωνα, με ελατήριο, βασισμένη, προφανώς, στην τεχνογνωσία από τους ωρολογιακούς μηχανισμούς. Η παραγωγή γιγαντώθηκε πολύ γρήγορα και έφτασε τις πολλές δεκάδες χιλιάδες μηχανισμούς τον χρόνο. Η επιτυχία έφερε ένα από τα συνήθη αποτελέσματα: Για λόγους που δεν καταγράφει η επίσημη, γνωστή σε εμάς, ιστορία, η εταιρία διασπάστηκε, με τον Josef να ιδρύει μια νέα εταιρία που δεν μας είναι άγνωστη: Την Perpetuum, η οποία εξελίχθηκε παράλληλα και έπαιξε τον δικό της ρόλο στην εξέλιξη των πραγμάτων.

Το όνομα Dual, γεννήθηκε το 1927, απότοκο μιας πραγματικής επανάστασης (η οποία, γενικώς, παραμένει άγνωστη στους περισσότερους). Είναι η χρονιά που η εταιρία του Christian Steidinger παρουσίασε τον πρώτο μηχανισμό περιστροφής γραμμοφώνου, ο οποίος μπορούσε να λειτουργήσει είτε με ενέργεια αποθηκευμένη σε ελατήριο, είτε με ηλεκτρική ενέργεια (αν και για όσο ήταν διαθέσιμη). Ο διπλός (dual) μηχανισμός έδωσε, τελικώς, το όνομα στην εταιρία που γνωρίζουμε σήμερα ως Dual και σχεδιάστηκε από τους Emil Knecht και Herman Papst. Ο Papst είναι ο ιδρυτής της ομώνυμης εταιρίας η οποία είναι γνωστή για τους ηλεκτροκινητήρες της, που χρησιμοποιούνται στο audio, ακόμη και σήμερα.
Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του '20, βεβαίως, η ανάγκη για διπλούς μηχανισμούς μειώθηκε και γρήγορα η Dual άρχισε να κατασκευάζει, κυρίως, ηλεκτρικούς μηχανισμούς για γραμμόφωνα. Το 1936 η εταιρία παρουσίασε το πρώτο ολοκληρωμένο της σύστημα ανάγνωσης δίσκων, το οποίο, εκτός του μηχανισμού περιστροφής, περιελάμβανε βραχίονα και κεφαλή (την οποία είχε σχεδιάσει ο Papst, συνεργάτης της εταιρίας για πολλά χρόνια). Την ίδια η εταιρία μετονομάστηκε επισήμως σε Dual.

Μεταπολεμικά, η Dual ακολούθησε το ρεύμα της εποχής, μιας εποχής εξαιρετικά φιλικής τόσο απέναντι στην τεχνολογία γενικώς, όσο και απέναντι στις τεχνολογίες ήχου ειδικώς. Το 1949 η εταιρία απασχολούσε 3.000 εργαζόμενος και διέθετε προϊόντα τόσο για οικιακή, όσο και για επαγγελματική χρήση, με την προμήθεια μηχανισμών σε κατασκευαστές juke-box. Η παράδοση της Dual γύρω από την ιδέα της χαμηλής μάζας και των μικρών δυνάμεων, ξεκίνησε με την παρουσίαση μιας κεφαλής η οποία απαιτούσε 6 γραμμάρια δύναμης ανάγνωσης, μια επίδοση αστρονομική για την εποχή, η οποία εξασφάλιζε μεγαλύτερη ζωής στους δίσκους.

Στα τέλη της δεκαετίας του '50, η Dual βρέθηκε απέναντι από μια ακόμη επανάσταση: Αυτήν του ήχου stereo, που απαιτούσε δύο κανάλια από τον δίσκο (ο οποίος είχε γίνει, ήδη LP, και ήταν κατασκευασμένος από βινύλιο) μέχρι τα ηχεία. Η εταιρία, το 1958, είχε ήδη παρουσιάσει το πρώτο της σύστημα με κεφαλή κατάλληλη για στερεοφωνικούς δίσκους και συνέχισε με την παρουσίαση νέων ιδεών, όπως ο τετραπολικός κινητήρας και το σύστημα ανίχνευσης της διαμέτρου του δίσκου που ενσωματώθηκε στο μοντέλο 1009, το 1960, το οποίο ήταν πλήρως αυτόματο και αποτελεί, για πολλούς το πρώτο “audiophile” προϊόν της εταιρίας. Την ίδια εποχή παρουσιάστηκε και ο πρώτος βραχίονας χαμηλής μάζας με έδραση που βασιζόταν σε ρουλμάν και διέθετε, για πρώτη φορά, ρυθμιστικό για την δύναμη αντιολίσθησης (το απαιτούσε η χαμηλή τριβή που τον χαρακτήριζε). H Dual συνέχισε να εξελίσσει τα προϊόντα της ενσωματώνοντας ιδέες που σήμερα θεωρούμε αυτονόητες, όπως το lift με απόσβεση -για να κατεβαίνει ομαλά η κεφαλή στον δίσκο, το ελαφρύ head-shell, το μεγάλης διαμέτρου πλατό που υποστηρίζει ολόκληρο τον δίσκο και την αυτόματη εκκίνηση, όταν ο χρήστης τοποθετούσε τον βραχίονα πάνω από το lead-in του δίσκου.

Η δεκαετία του 1970, βρήκε την Dual σε πλήρη ανάπτυξη, με έναν μεγάλο κατάλογο προϊόντων στα οποία περιλαμβάνονταν όλες οι οικιακές συσκευές ήχου και όχι μόνο τα πλατό. Το μέγεθός της, τής επέτρεψε να κάνει μια -περισσότερο συμβολική παρά πρακτική- εξαγορά, αυτήν της Perpetuum-Ebner, την οποία είχε ιδρύσει ο Josef Steidinger to 1912.

Ένα από τα πιο σημαντικά προϊόντα της εποχής αυτής είναι το 701, το πρώτο σύστημα ευρωπαϊκής κατασκευής με άμεση οδήγηση (direct drive) μια αρχιτεκτονική η οποία υποσχόταν πολλά στο θέμα μείωσης των κραδασμών. Η Dual, χρησιμοποιούσε, ήδη από το 1969, την ιδέα του αναρτημένου σε ελατήρια υποσασί καθώς επίσης και ελαστικά υλικά για την απόσβεση των κραδασμών από το περιβάλλον, αλλά παρουσίασε, επίσης, ειδικούς, ρυθμιζόμενους μηχανισμούς με ιδιότητες απορρόφησης των συντονισμών από κραδασμούς που δημιουργεί το ίδιο το πλατό (anti-resonators). Η κορωνίδα αυτής της τεχνολογίας ήταν ένας τέτοιος μηχανισμός ο οποίος βρισκόταν μέσα στο αντίβαρο του βραχίονα και ήταν ρυθμισμένος έτσι ώστε να εξασθενεί του συντονισμούς του.

Το 1974 μπήκε στην αγορά το C-901, ένα κασετόφωνο μπροστά από την εποχή, με δυνατότητες auto-reverse (σε ρυθμό αναπαραγωγής και εγγραφής) και Dolby-B με ενσωματωμένη γεννήτρια για την σωστή ρύθμιση κάθε ταινίας. Προς το τέλος της δεκαετίας παρουσιάστηκε ο πρώτος βραχίονας ULM (Ultra Low Mass) και τα πρώτα πλατό της εταιρίας με στροβοσκόπιο.

Οι αρχές της δεκαετίας των '80s επιφύλασσαν για την Γερμανική εταιρία τύχη ίδια με αυτήν πολλών κατασκευαστών από την Ευρώπη, που βρέθηκαν απέναντι από την πρώτη κρίση της αγοράς, αυτήν που δημιούργησε η είσοδος των Ιαπώνων, οι οποίοι, την εποχή εκείνη, είχαν ως βασικό τους πλεονέκτημα την χαμηλή τιμή.
Το 1981 η Dual πτώχευσε (παρά το γεγονός ότι την λειτουργία της -με χρέη- υποστήριξαν τόσο οι ίδιοι οι εργαζόμενοι όσο και οι dealers) και το 1982 αγοράστηκε από την Γαλλική Thomson Brandt. Η τροπή αυτή δεν ήταν άνευ θετικών αποτελεσμάτων, καθώς το 1985 παρουσιάστηκε το CS 5000, ένα πλατό με ιμάντα, χειροκίνητο, με πλίνθο από μονοκόμματο ξύλο, βραχίονα με στέλεχος από ανθρακονήματα και δυνατότητα ρύθμισης του VTA, η ναυαρχίδα της εταιρίας, την οποία ακολούθησε δύο χρόνια αργότερα το Golden One, ένα CS 5000 με φινίρισμα μαύρης λάκας και επιχρυσωμένα μηχανικά μέρη.

Η παρακμή της εταιρίας συνεχίστηκε, πάντως, παρά τις εκλάμψεις και ακολούθησαν τα γνωστά φαινόμενα: Αποεπένδυση και μείωση του μεγέθους των εργοστασιακών μονάδων συνεργασία με μια εταιρία που κατασκεύαζε συσκευές για την μαζική αγορά (κάποια στιγμή, κυκλοφόρησε και τηλεόραση Dual) και, τέλος, πώληση των σημαντικών περιουσιακών στοιχείων σε τρίτο, ο οποίος τρίτος ήταν η, κάποτε εξαγορασμένη, Perpetuum Ebner! Το τέλος γράφτηκε το 1993 όταν η Dual έπαψε να λειτουργεί και τα πλατό με το όνομά της κατασκευάζονταν από έναν ανεξάρτητο κατασκευαστή, τον Alfred Fehrenbacher.

Την αγωνία της πρώτης δεκαετίας των '90s παρακολούθησε, από μέσα, ο Josef Zellner. Άνθρωπος της Schneider, στην οποία κάποια στιγμή πέρασε η Dual, ήταν υπεύθυνος εξαγωγών της τελευταίας και, σύμφωνα με την ιστορία, η τελευταία του μεγάλη συμφωνία περιελάμβανε 40 κορυφαία μοντέλα (Silver Stone, Golden Stone και Golden One) στην Ιαπωνική αγορά, το 1994.

O Zellner είναι αυτός που, μέσα στην κατάρρευση της Dual και της ίδιας της τεχνολογίας των δίσκων βινυλίου, “είδε” την επιχειρηματική ευκαιρία και αποφάσισε να επενδύσει στο ιστορικό όνομα. Το 2017 αγόρασε τα δικαιώματα της εταιρίας από την Schneider, το 2019 παρουσιάστηκαν τα πρώτα καινούρια Dual στην IFA εκείνης της χρονιάς και το 2020 ανακοινώθηκε επισήμως η Dual GmbH. Την ίδια χρονιά, παρουσιάστηκε η νέα ναυαρχίδα της εταιρίας το Primus Maximus (δοκιμή, εδώ), ένα προϊόν το οποίο σχεδίασε ο Alfred Langer, ο άνθρωπος που βρίσκεται πίσω από την ανάπτυξη των νέων προϊόντων στο ερευνητικό κέντρο της Dual, στο Kiefersfelden.

Τα πέντε τελευταία χρόνια ήταν για την Dual ιδιαίτερα δραστήρια. Η σειρά προϊόντων της περιλαμβάνει πλέον συστήματα με άμεση οδήγηση και οδήγηση με ιμάντα, αυτόματα και χειροκίνητα, ακόμη και ένα μοντέλο (CS 529) το οποίο είναι τηλεχειριζόμενο, μέσω Bluetooth, προσφέρει δυνατότητα streaming (aptX HD), διαθέτει ενσωματωμένο phono, οπότε μπορεί να συνδεθεί απευθείας με είσοδο line, ενώ μπορεί να συνδεθεί και σε εξωτερικό προενισχυτή phono.

Το κορυφαίο προϊόν αυτή την στιγμή (η παραγωγή του Primus Maximus, αν έχουμε καταλάβει καλά, έχει σταματήσει, ούτως ή άλλως είχε παρουσιαστεί ως μοντέλο περιορισμένης/αριθμημένης παραγωγής) είναι το CS 618Q, μια κατ' επιλογήν ημιαυτόματη σχεδίαση (auto stop/auto lift), με άμεση οδήγηση και τον γνωστό καρντανικό βραχίονα της εταιρίας με τέσσερα σημεία έδρασης.
Περισσότερες πληροφορίες για τα προϊόντα της Dual, μπορείτε να πάρετε από τον αντιπρόσωπο της εταιρίας στην ελληνική αγορά, Ακουστική Κρήτης.